Jeoloji Yüksek Mühendisi Ali Baltaş, Bolu’nun Gerede ilçesi yakınlarındaki İsmetpaşa segmentinde meydana gelen deprem oluşturmayan yer kabuğu hareketlerini inceledi. Bu incelemeler, Kuzey Anadolu Fay Zonu üzerinde nadir görülen asismik kayma hareketlerini (aseismic creep) ortaya koyuyor.
Bugüne Kadar Deprem Oluşturmadı
Baltaş’ın verdiği bilgilere göre Gerede ilçesi yakınlarındaki İsmetpaşa segmenti, Kuzey Anadolu Fay Zonu üzerinde yer alır ve burada meydana gelen yer hareketleri bugüne kadar deprem oluşturmamıştır. Bu asismik deformasyon hareketleri, kayaların çok yavaş bir şekilde, deprem yaratmadan kaymasıdır. Baltaş’ın yazısında belirttiği gibi, bu tür hareketler dünya genelinde çok nadirdir ve bu durum İsmetpaşa segmentini jeolojik açıdan önemli kılmaktadır.
Türkiye’de GPS Ölçümleri
1970’li yıllardan itibaren uydu tabanlı GPS (Küresel Konumlama Sistemi) ölçümleriyle yer kabuğundaki hareketler izlenmeye başlandı. GPS, ABD Uzay Kuvvetleri tarafından yönetilen bir sistem olup, faylar üzerindeki kayma hızını ölçmek amacıyla 1987’de ilk kez kullanılmıştır. Türkiye’de ise düzenli GPS ölçümleri 1988’de başlamıştır. Günümüzde, GPS teknolojisinin gelişmesiyle birlikte milimetre düzeyinde yüksek doğrulukla ölçümler yapılabilmektedir.
Daha Doğru Değerlendirmeler
Baltaş, yalnızca GPS verileri ve yüzeysel zemin özelliklerinin kullanılmasıyla depremlerin tahmin edilemeyeceğini vurguluyor. Deprem tahmini için tarihsel kayıtlar, GPS verileri ve arazide yapılan çalışmaların bir arada değerlendirilmesi gerekmektedir. Fay zonları ve çevresinde yapılan çalışmalar, kayaçların yeryüzü ve derinliklerdeki mühendislik özellikleriyle birleştirilerek daha doğru verilere ulaşılabilir ve böylece depremlerle ilgili daha kesin değerlendirmeler yapılabilir.
Dünya Çapında Yankı Uyandırdı
Kuzey Anadolu Fay Zonu üzerindeki Gerede ilçesi yakınlarındaki İsmetpaşa segmentinde, 1969 yılında ünlü İngiliz deprem tarihçisi Nickolas Ambraseys’in de dahil olduğu bir grup yerbilimci tarafından fark edilen asismik kayma olayı, dünya çapında büyük yankı uyandırmıştır. Bu segmentte meydana gelen yavaş kayma hareketleri, fayın deprem oluşturmadan kaymasının bir örneğidir.
Asismik Deformasyon Nedir?
Asismik deformasyon, iki şekilde gelişir: birincisi, kayma hızının plakaların ortalama hareket hızına eşit olması durumunda enerji birikimi olmadığından deprem meydana gelmez. İkincisi ise, sığ derinliklerdeki kayma hareketinin yerkabuğu plakasının hareket hızından daha yavaş olması durumunda enerji birikimi gerçekleşir ve bu durum orta-uzun vadede depremlere yol açabilir.
Sonuç olarak, Kuzey Anadolu Fay Zonu üzerindeki Gerede ilçesi yakınlarındaki İsmetpaşa segmentinde meydana gelen asismik kayma hareketleri, jeolojik araştırmalar ve deprem tahminleri açısından büyük önem taşımaktadır. Bu bölgedeki çalışmalar, gelecekteki depremlerin daha doğru tahmin edilmesine katkı sağlayabilir.
(Haber: Münire Karabulut)
