Nobel ödüllü Türk bilim insanı Prof. Dr. Aziz Sancar, “EdU” adlı molekül üzerine yaptıkları keşfin, özellikle beyin kanseri için potansiyel bir tedavi oluşturabileceğine dair olumlu sonuçlar elde ettiklerini açıkladı. Sancar, bunun insanlarda kullanılabilmesi için 2 yıl süresince klinik deneylerde yan etkilerinin araştırılması gerektiğini vurguladı.
Nobel ödüllü Türk bilim insanı Prof. Dr. Aziz Sancar, “heyecan verici keşif” olarak nitelendirdiği çalışmasına ilişkin ilk açıklamasını 17 Şubat 2022’de yaptı. O tarihten bu yana laboratuvarında kapsamlı araştırmalar yürüten Sancar, fareler üzerindeki deneylerinde önemli aşamalar kaydettiğini belirtti. Nobel Ödülü verilen “hücrelerin hasarlı DNA’yı tamir ederek genetik bilgiyi nasıl koruduklarını moleküler düzeyde haritalayan” konusunu 10 yıldır incelediğini ifade eden Sancar, bu bilgi birikimiyle farklı alanlarda da araştırmalarını sürdürdüğünü aktardı.
Moleküler biyolojide en fazla kullanılan kimyasal maddelerden biri olan EdU molekülünün, hücre kültürüne konulduğunda hem normal hem de kanser hücrelerini öldürdüğünü belirten Sancar, bu durumun birkaç yıl önce bilim insanları tarafından keşfedildiğini ancak çalışmaların ilerletilemediğini söyledi. Beyin tümörlerinin ölüm nedenleri arasında 10. sırada yer aldığını belirten Sancar, mevcut kanser ilaçlarının “kan-beyin” bariyerini geçemediğini ve bu nedenle etkisiz kaldığını ifade etti.
Sancar, kanserli hastaların büyük çoğunluğunda kullanılan “Cisplatin” adlı ilacın bu bariyerden geçemediğini vurgularken, EdU molekülünün beyne kolaylıkla girebildiğini dile getirdi. “Keşfimizde, ortaya koyduğumuz bileşen, beyne kolaylıkla giriyor ve kanser hücresini öldürüyor.” dedi.
Laboratuvar deneylerinin ardından fare deneylerine geçtiklerini aktaran Sancar, bu süreci şöyle anlattı: “Üniversitelerdeki sinirbilim bölümleriyle görüşerek insan beyin tümör parçasını alıp fare beyni dilimleri üzerine koyarak gerçekliğe benzeyen hücre boyu oluşturuldu. Fare beynine insan tümör hücreleri enjekte edildi ve EdU’nun beyin tümörlerine etkisine baktık. Farelerde, ilk etapta mevcut ilaç daha iyi etki gösterirken, 30-40 gün sonra EdU molekülünün daha iyi etki ettiğini, bunun yüzde 25’lere ulaştığını gördük. Mevcut ilaçlarla kombine edildiğinde ise sonuçlar daha iyi geldi.”
Toksisitesi ve hızlı bölünen hücrelere yönelik seçiciliği göz önüne alındığında, EdU’nun kanser tedavisinde kullanma olasılığının ortaya çıktığını bildiren Sancar, “EdU’nun özellikleri, onu etkili bir beyin kanseri ilacının temeli haline getirebilir. EdU, hızlı bölünen kanserli beyin hücrelerini öldürebilirken, bölünmeyen sağlıklı beyin hücrelerini koruyabilir. Beyin kanserinde EdU, hayvanlarda çalışıyor, insanlarda kullanılabilmesi için iki yıl boyunca klinik deneylerde yan etkilerini araştırmamız gerekiyor. Bu süre boyunca EdU molekülünün insanlardaki yan etkisine odaklanmamız gerekecek. DNA onarımıyla ilgili bu yeni metodu, Türkiye’ye de aktarmak için çabalıyorum.” diye ekledi.
(AA)
