Roma dönemi, Geredeli olarak bilinen İlk Hıristiyan Şehit Aziz Kimdir? Adına Resmedilmiş Kosova’daki Manastır İkonu (Resmi) Bağlantısı Nedir?
Roma İmparatorluğu’nun da Miladi 300’lü yıllarda Politikaları gereği Roma topraklarında Hıristiyanlık hala kabul görmemişti. Paganlarla, Hıristiyanların mücadelesi devam ediyor. Paganlar, Hıristiyanlardan rahatsız oluyorlardı. Tapınaklarda Dini törenlerde bereket ve verimin alınmamasının sebebinin Hıristiyanlar olduğunu düşünüyorlardı. Roma Kralı Diocletianus gerek siyaset gerek dini gerekçelerden dolayı uğursuz gördüğü Hıristiyanlara karşı bir hareket başlattı. 24 Şubat 303’te Diocletianus’un Hıristiyanlara karşı ilk fermanı yayımlandı. Bu fermana göre Hıristiyanların evleri, tapınakları, ibadet yerleri, kitapları yakılıp yıkılacak yok edilecekti. İmparatorluğun Doğu Eyaleti ve Doğu kiliselerinde büyük zulüm ve katliam başladı. Bu zulüm dalgası Claudiopolis –Kraetia Topraklarını da vurdu. Birçok Hıristiyan şehit edildi. Bir tahmine göre bu dönemde 3.000-3.500 kadar Hıristiyan öldürülmüştü.
İngiliz ve Alman Tarihi kaynaklarını inceleyerek edindiğim Bilgileri Saygıdeğer Tarih okuyucularına sunmak istiyorum; Roma Kralı Diocletianus döneminde Kraetia(Gerede) bölgeside katliamlardan nasibini almıştır. Kaynaklarda Tatianonus diğer adıyla Tition adıyla anılan Geredeli Münzevi bir Aziz yaşamıştır. Kaynaklar onun Geredeli olduğunu söyler. İlerleyen zamanlar da Tatianonus ibadet etmek ve hayatını geçirmek için Yeniçağ Civarında bulunan Mantinion antik kentine gitmiştir. Katliam fermanı çıktıktan sonra onu Claudiopolis (Bolu) valisi Urban, Tatianonus’un yakalanmasını emrederek kendine getirilmesini emretti.
Bir Kaynakta Tatianonus’un Durumu hakkında şöyle yazar;
Azize Mesih’i inkâr etmesi için defalarca baskı yaptılar ve onu zindana kapatıp çeşitli işkencelere maruz bıraktılar. Onu sopalarla dövdüler ve idam için şehrin dışına sürüklediler. Kutsal şehit, Haç İşareti yaptıktan sonra yolda öldü.
Geredeli Aziz Tatianonus; Bizans ve Ortodoks Dünyası açısından Diğer Hıristiyan Şehitleri gibi kutsal sayılmıştır. Ortodoks Dünyası Adının yaşatılması için İkonlar ve Kilise Resimleri yapmışlardır. Kosova’nın Gracanica şehrinde 1321 yılında, Sırp kralı Stefan Milutin tarafından 6. yüzyıldan kalma bir bazilika kalıntısı üzerine inşa edilen Graçaniça Manastırının kuzey koridor, batı duvarında yer alan kısmında Geredeli Aziz Tatianonus’un yarım haçlı ikonu resmi bulunmaktadır.
Kaynaklara baktığımızda Geredeli Aziz Tatianonus adına Kontakion vardır. Kontakion, Bizans geleneğine dayanan Hıristiyan ilahilerine verilen bir addır. Kontakionlar kathedral ayinleri için özel olarak üretilmiş bir türdü ve muhtemelen Ayasofya Kilisesi’nde okunmaktaydı.
Geredeli Aziz Tatianonus adına yazılmış Kontakion;
(Podoben: “Yükseklikleri aradın…”)
Ey Şehit Tation, bu dünyaya iğrenç gelen ışığınla Mesih’i duyuran parlak bir yıldız gibi göründün; / sahte tanrıların cazibesini söndürdün, / sadıkları aydınlattın, / her zaman hepimiz için şefaat ettin. (Şehitlik, Claudiopolis’te (Bithynia) (305)
Yine bir çeşit Bizans İlahisi olan Troparion da Geredeli Aziz Tatianonus şu şekilde anılmaktadır;
Kutsal şehidin Tation, ey Rab, / acıları aracılığıyla Senden, Tanrımız’dan bozulmaz bir taç aldı. / Çünkü senin gücünle düşmanlarını yere serdi, / ve iblislerin güçsüz cesaretini paramparça etti. / Onun şefaatleriyle ruhlarımızı kurtar!
Geredeli Aziz Tatianonus M.S 300’lü yıllarda tahmini Miladi 305 yılında öldüğü tahmin edilmektedir. Ortodoks Dünyasında Adına ilahiler yazılmış, Adına özel anma günleri belirlenmiştir. Ortodoks Dünyasında 24 Ağustos ve 12 Ocak’ta Bolulu Hıristiyan şehitler ve Aziz Tatianonus için anma günleri yapılmaktadır. Yine aynı dönemlerde yaşamış olan Bolunun ilk Piskoposu diyebileceğimiz, Aziz Saint Autonomus da, İmparator Diocletian tarafından tutuklanması emri verilmiştir. Eskipazar Sora köyü taraflarına çekilerek Hıristiyanlık öğretilerini yaymaya çalışırken pagan köylüler tarafından öldürülerek o da İlk Hıristiyan şehitler arasında sayılmıştır. Bu Kaynaklardan yola çıkarak Geredeli ilk Hıristiyan şehidin Aziz Tatianonus olduğu çıkarımını yapabiliriz. Yeni Arkeolojik bilgiler ve tarihi kaynakların gün yüzüne çıkana kadar bu bilgi değerini korumaktadır. Bölgemiz Tarihsel açıdan hem Hıristiyan hem İslami olarak güzide bir beldedir. Tarihsel sürece büyük katkılar sağlamış Bizans ve Türk Dünyasında önemli Kişiler yetiştirmiştir. Bölgemizin konumu ve kültürel yapısı ile mistik bir öneminin olduğunu söyleyebilirim. Bize de bu tarihi bilgileri derleyip toplayıp saygıdeğer okuyucuya sunmak düşer.
Selametle ve Huzurla Kalın…
