İSTANBUL (AA) – YETER ADA ŞEKO – Almanya merkezli NDR Elbphilharmonie Orkestrası, İtalyan besteci Antonio Vivaldi'nin ünlü “Four Seasons / Dört Mevsim” eserini, son 300 yıllık iklim krizi verilerinden yola çıkarak “For Seasons / Mevsimler İçin” adıyla yeniden yorumladı.
Küresel iklim krizi hakkında farkındalık uyandırmayı ve mevsimlerde yaşanan değişimi müzik yoluyla aktarmayı hedefleyen reklamcı Joachim Kortlepel, bunu, İtalyan besteci Antonio Vivaldi'nin “Dört Mevsim” isimli eseri üzerinden yapma fikrini, 2019 yılı başında Alman NDR Elbphilharmonie Orkestrası ile paylaştı.
Orkestranın, fikri kabul etmesinin ardından “For Seasons” adı verilen proje kapsamında yazılım mühendisleri ve aranjörlerinden oluşan bir ekip, son 300 yılın iklim değişikliği verilerini, özel olarak oluşturdukları algoritmalar aracılığıyla esere uyarladı. Eserin son halini almasının ardından orkestra, “İklim krizi hakkında her şeyi duyduk, şimdi onu dinleme zamanı” sloganıyla 16 Kasım 2019'da ilk konserini verdi.
Uluslararası bir reklam ajansında yönetici olan Kortlepel, çalışmanın detaylarını AA muhabiriyle paylaşırken, bir reklam ajansında çalışmanın toplumu ilgilendiren problemlere karşı farkındalık kazandırdığını belirtti.
Projede kendisini tetikleyen şeyin Birleşmiş Milletler Hükümetler Arası İklim Değişikliği Paneli'nin (IPCC) raporları ve Dünya Limit Aşımı Günü olduğunu söyleyen Kortlepel, “Konu, basında her yönüyle ele alınsa da kimsenin bir şey yapmadığını düşünüyordum. Bu problemle ilgili farklı bir iletişim yolu oluşturabileceğimizi düşündük. Ayrıca küresel bir dil kullanmamız gerekiyordu. Bence bunu yapabilecek iki şey vardı; biri sevgi, diğeri ise müzikti.” diye konuştu.
– Müzisyenler gönüllü çalışıyor
Müziğin evrenselliğini kullanarak iklim krizine karşı farkındalık oluşturma yolunu seçtiklerini ifade eden Kortlepel, şunları aktardı:
“Ekibimle yaptığım toplantı sonrası Vivaldi'nin Dört Mevsim adlı eseri üzerinde hemfikir olduk. Parça hem içerik olarak uygundu hem de asansörden reklamlara kadar her yerde kullanılmasından dolayı toplum tarafından biliniyordu, böylelikle üzerinde bir değişiklik yaptığımızda insanlar bir farklılık olduğunu anlayabilecekti.”
İklim değişikliği verilerinin esere uygulanması için projeyi NDR Elbphilharmonie Orkestrasının şefi Alan Gilbert'e sunduklarını ve orkestra şefinin daha ilk andan itibaren proje karşısında çok heyecanlandığını anlatan Kortlepel, şöyle devam etti:
“Daha sonra orkestra üyeleriyle bir toplantı yaptık. Onlara bir sponsorumuz olmadığı için herkesin gönüllü çalışması gerekeceğini duyurduk. Çünkü müşterimiz dünyaydı ve dünya onlara bu iş için para ödemeyecekti, o yüzden bu işi arta kalan zamanlarında yapacaklardı. Orkestra da fikri çok sevdi ve hemen başlamak istediler.”
– “Kuş cıvıltılarını temsil eden keman sesleri azaldı”
Vivaldi'nin eserinin, doğanın müziğine ait hem spesifik hem de daha genel motifler taşıdığını aktaran Kortlepel, eserdeki mevsimler ve motifler hakkında şu bilgileri paylaştı:
“Bahar ayının erkenci gök gürlemeleri, kuş cıvıltıları, tarlada çalışan köylülerin köpeklerinin, kuzularının sesleri ve köylülerin dansları bahar motiflerinden yalnızca bazıları. Yaz mevsiminin işaretlerine gelince, sıcak havanın verdiği his, yaz yağmurlarında görülen daha şiddetli gök gürlemeleri, yazın verdiği o sakin hava hissi sayılabilir. Sonbahar için ise çiftçilerin hasat kaldırması ve şenlikler gösterebilir. Kışa gelindiğinde ise soğuk hava, kar, karda yürüyüş hissi, hatta soğuktan titreyen dişlerden çıkan sesler… Bu ve bunun gibi motifleri eserin ilgili bölümünde görebilirsiniz.”
İklim değişikliği verilerinin uygulanması sonrası parçada yaşanan değişiklikler hakkında örnekler veren Kortlepel, “Dünya üzerindeki kuş popülasyonundaki düşüşe paralel olarak, bahar mevsimindeki kuş cıvıltılarını temsil eden keman sesleri yüzde 15 azaldı. Ayrıca, bestenin yazıldığı tarihten bu yana gök gürültüsü sayısında ciddi artış yaşandığı için parçaya gök gürültüsünü temsil eden daha fazla ses eklendi.” bilgisini verdi.
Kortlepel, doğal afetlerin sayısı ve sıklığında 1970'lerden bu yana yaşanan keskin artışlar referans alınarak orijinal eserde fırtınayı temsil eden nota motiflerinin, yeni parçada farklı bölümlere dağıtıldığına, böylelikle ortaya çıkan yeni eserde eskisinden farklı olarak ani ve beklenmedik seslerin yer aldığına dikkati çekti. Kortlepel, 1881-2018 arasındaki sıcaklıkların hasatlara etkisinden yola çıkarak, Vivaldi'nin çiftçilerin mutluluğunu anlattığı majör gamların, daha hüzünlü minör gamlarla değiştirildiğini vurguladı.
– “Eser dengesini kaybediyor, tıpkı doğanın kaybetmesi gibi”
Değişikliklerin ardından yeni parçanın harmonisini yitirdiği yorumunu yapan Kortlepel, “Ana melodi kendisini korusa da bir şeylerin eksik olduğunu dinlerken hissediyorsunuz. Bu, izleyicinin kulaklarını gerçekten rahatsız eden bir deneyim sunuyor. Eser de dengesini kaybediyor, tıpkı doğanın kaybetmesi gibi.” görüşünü paylaştı.
“Dört Mevsim”in, müzisyenlerin çok iyi bildiği ve belki de defalarca çaldıkları bir eser olduğunu hatırlatan Kortlepel, ortaya çıkan nihai bestenin parçayı icra eden sanatçılara zor anlar yaşattığının altını çizdi. Kortlepel, “Fiziksel ve zihinsel açı çekiyor gibiydiler ama bunun iyi bir amaca hizmet ettiğini de biliyorlardı. İnsanlara 'Dört Mevsim'in artık kulağa başka geldiğini göstermenin yolu buydu.” sözlerini sarf etti.
Kortlepel, konser biletlerinin parayla satılmadığını, konsere dair duyurunun ardından tüm biletlerin birkaç dakika içinde tükendiğini, konsere gelemeyenler için internet üzerinden canlı yayın yaptıklarını ve basının da yoğun ilgisiyle kısa sürede büyük bir farkındalık oluşturduklarını dile getirdi.
– “Böyle bir duygusal etkiyi ancak müziğin yapabileceğine inanıyorum”
Konsere gelen kişilerden görüşler aldıklarına değinen Kortlepel, “Kendilerine ve insanlığa kızdıklarını söylediler. Değişim için ne yapabilecekleri üzerine sorular sordular. Müziğin gücü sayesinde kaybettiklerimizi görüp ağlayanlar da oldu. Böyle bir duygusal etkiyi ancak müziğin yapabileceğine inanıyorum.” diye konuştu.
Yaklaşık iki yıl önce “The Uncertain Four Seasons / Belirsiz Dört Mevsim” adlı bir projeye başladıklarını ve bunun “For Seasons” projesinin devamı olduğunu kaydeden Kortlepel, şunları söyledi:
“Bu proje kapsamında yerel iklim verileri kullanılarak oluşturulan yeni varyasyonlar, dünyanın farklı yerlerinden 10'dan fazla orkestra tarafından icra edildi. Bu projeyle önümüzdeki yıllarda oluşabilecek en kötü iklim krizi senaryoları her bölgeye göre yeniden yazıldı. Yeni projeyle birlikte Birleşmiş Milletlerin bir girişimi olan 'Act Now / Şimdi Harekete Geç' ile işbirliğine gittik. İnsanlara eğer duyduklarınızdan memnun değilseniz bu şekilde değişiklikler yapabilirsiniz diyebildik.”
“Belirsiz Dört Mevsim” projesinin dünyanın her yerindeki profesyonel orkestraların katılımına açık olduğunun altını çizen Kortlepel, projeye dahil olmak isteyen orkestraların süreci başlatmak için kendileriyle iletişime geçmelerinin yeterli olduğunu sözlerine ekledi.
