Bolu ve Gerede’nin Unutulmaya Yüz Tutan, Sadece Yaşlıların Bilebileceği Oyunları

Bolu ve Gerede’nin zengin kültürel mirası içinde yer alan yöresel çocuk oyunları, Sinan Eke tarafından hazırlanan araştırma makalesi ile detaylı bir şekilde incelendi. Bu makale, Bayterek Uluslararası Akademik Araştırma Dergisi’nde yayımlandı ve Bolu-Gerede’deki çocuk oyunlarına odaklandı.

Makale, Gerede’de oynanan çocuk oyunlarını isimlerine göre listeledi ve her bir oyunun nasıl oynandığını anlattı. İşte Gerede’nin zengin oyun kültüründen bazı örnekler:

1. Arı
   • Oyuncu Sayısı: 3
   • Oyun Araçları: Şapka
   • Oyunun Oynanma Şekli: Üç oyuncudan biri bir şapka takar ve ortaya geçer, ardından arı gibi vızıldamaya başlar. Oyun, arının sağındaki ve solundaki oyuncuların arının şapkasını düşürmeye çalıştığı eğlenceli bir oyun.
2. Beddem Ateşi
   • Oyuncu Sayısı: Belirtilmemiş
   • Oyun Araçları: Yaş dallar
   • Oyunun Oynanma Şekli: Yaş dallar bir alana getirilir ve yakılır. Oyuncular, dumanın içinden atlamaya çalışarak eğlenceli bir deneyim yaşarlar.
3. Çember Yarışları
   • Oyuncu Sayısı: Kişi sayısı belirli değil
   • Oyun Araçları: 80-100 cm çember, çivi, sopa
   • Oyunun Oynanma Şekli: Gerede’nin çocukları tarafından sıkça kullanılan çemberlerle yapılan yarışlar, hız ve yönlendirme becerilerini geliştirmek için keyifli bir etkinlik sunar.

4. Çıngır
   • Oyuncu Sayısı: 4-5 kişi
   • Oyun Araçları: Taş, Top
   • Oyunun Oynanma Şekli: Taşlar üst üste dizilir, sırayla oyuncular taşlara doğru topu yuvarlarlar. Taşları deviren oyuncu ebe olur. Diğer oyuncular taşları üst üste dizmeye çalışırken ebe oyuncuları topla vurmaya ve oyunu kazanmaya çalışır.
5. El İçi-El Üstü
   • Oyuncu Sayısı: En az iki oyuncu
   • Oyun Araçları: Çakı
   • Oyunun Oynanma Şekli: Çakının bir ucu açılır, daha sonra çakı yere saplanmaya çalışılır. Oyunun içerisinde çeşitli atış şekilleri bulunur, ve çakıyı en çok yere saplayan oyuncu oyunu kazanır.
6. Et Satma
   • Oyuncu Sayısı: 10-15 kişi
   • Oyun Araçları: Kemer veya sopa
   • Oyunun Oynanma Şekli: Oyun kuruculardan biri, sözde köyden birinin hayvanının öldüğünü iddia ederek et satmaya çalışır. Satılan etlerin bedelini ödemeyenlere kemer veya sopa ile vurularak ceza uygulanır.
7. Güvercin Taklası
   • Oyuncu Sayısı: Sekiz
   • Oyun Araçları: Oyun aracı yok
   • Oyunun Oynanma Şekli: İki grup oluşturulur, bir grup artı şeklinde kalçalarını birbirlerine dayar ve diğer grup üyeleri üzerinden sırayla takla atarlar. Atlayamayanlar ceza alır, en başarılı takla atan grup oyunu kazanır.
8. Hülü/Hulu
   • Oyuncu Sayısı: 3-4 kişi
   • Oyun Araçları: Keçe top, sopa veya taş
   • Oyunun Oynanma Şekli: Keçeden yapılan bir top ile düz bir alanda toprağa kuyu kazılır. Topu taş veya sopayla kuyuya atmaya çalışan oyuncular, belirlenen atış miktarında en başarılı atışları yaparak oyunu kazanmaya çalışırlar.

9. Kağnı
   • Oyuncu Sayısı: 1-2
   • Oyun Araçları: Demir, ip, ahşap, çivi
   • Oyunun Oynanma Şekli: Ağaç tomruğundan oyularak yapılan kağnı, bir oyuncu tarafından sürülür. İki kişi oynuyorsa, oyuncular birbirlerini sırayla çekerler. Oyun, köydeki çocuklar arasında yaygın bir şekilde oynanır ve çocukların kendi “ilk otomobilleri” olarak kabul edilir.
10. Kemük/Kemik

• Oyuncu Sayısı: 7-8 kişi
• Oyun Araçları: Yıkılmış, terkedilmiş ev
• Oyunun Oynanma Şekli: Yıkılmış bir evde oynanan bu oyun, ebe oyuncusunun diğer oyunculara dokunmaya çalıştığı ve diğer oyuncuların kaçmaya çalıştığı bir oyun türüdür. Fiziksel güce dayanır ve en az ebe olan oyunu kazanır.

11. Mahkeme

• Oyuncu Sayısı: Oyuncu sayısı yok
• Oyun Araçları: Halı, kilim vb.
• Oyunun Oynanma Şekli: Hakem, hakem yardımcıları ve zanlı olmak üzere dört veya beş kişiden oluşan bir yapıda oynanan mahkeme oyununda, zanlı suçlu hissettirilmeye çalışılır. Oyun, eğlenceli sorgular ve ilginç cezalar içerir.

12. Mest Dikme

• Oyuncu Sayısı: Oyuncu sayısı yok
• Oyun Araçları: Maşa, iğne
• Oyunun Oynanma Şekli: Köy konağında oynanan bu oyunda, oyuncular mest dikmeye çalışırken oyun kurucu, onları zorlayarak eğlenceli bir deneyim sunar. Genellikle ferfenede de oynanan bu oyun, çocuklar arasında da popülerdir.

13. Patlangaç/Patlangıç

• Oyuncu Sayısı: 8-10 kişi
• Oyun Araçları: 1-1,5 cm çapında, 20 cm uzunluğunda düz ağaç, ardıç ağacı meyvası
• Oyunun Oynanma Şekli: Düz ağaç içi oyulur ve ardıç ağacının meyvaları ağacın bir ucuna konur. Oyuncular, üfleyerek rakiplerini vurmaya çalışır. Oyuncular vurulduğunda oyundan çıkar, en son kalan oyunu kazanır.

14. Saplangıç/Saplangaç

• Oyuncu Sayısı: Oyuncu sayısı yok
• Oyun Araçları: 15-20 cm yuvarlak ucu sivriltilmiş ağaç, kaz veya hindi kanadı
• Oyunun Oynanma Şekli: Yere çizilen bir çemberin içine, ucu sivriltilmiş ağaç atılarak saplamaya çalışılır. Her saplama bir puandır ve oyuncuların toplam puana göre kazanan belirlenir. Oyunun sonunda kaybeden oyuncuya ceza verilir.

15. Yer Kazmaca

• Oyuncu Sayısı: En az iki kişi
• Oyun Araçları: Sopa, kısa çomak
• Oyunun Oynanma Şekli: Genellikle çay kenarındaki yumuşak arazide oynanan bu oyunda oyuncular, kendi çemberlerini korumaya çalışırken diğer oyuncuların çemberini sopalarla kazmaya çalışır. Oyun, fiziksel beceri ve strateji gerektirir.

16. Yüksük

• Oyuncu Sayısı: İki
• Oyun Araçları: 9 adet fincan ve yüzük
• Oyunun Oynanma Şekli: İki grup oluşturulur, dokuz adet fincan dizilir ve birinin altına bir yüzük konur. Gruplardan biri yüzüğü saklayan, diğeri ise bulmaya çalışan grup olur. Oyun, yüzüğü en hızlı ve etkili şekilde bulan grup tarafından kazanılır.

Bolu ve Gerede’de oynanan bu çocuk oyunları, hem eğlenceli zaman geçirmek hem de kültürel mirası sürdürmek açısından önemli bir rol oynamaktadır.

(Köroğlu Gazetesi)