Buzul her ne kadar dünyanın genelinde görünmese de özellikle ekosistemin doğru bir şekilde çalışabilmesi için son derece önemlidir. Yeryüzünün şekillenmesinde çok önemli yere sahip olan buzullar, pek çok yeri şekillenmesine neden olmuşlardır.
Buzul Tanımı Nedir?
Buzul tanımı itibariyle buzdan oluşan çok büyük kütlelerdir. Dünyanın yüzde 10’u buzullar ile kaplıdır. Fakat yakın bir tarihe kadar bu oran yüzde 30 civarındaydı. Küresel ısınma gibi sebepler yüzünden buzullar erimekte ve bu durum da dünyanın ekosistemine olumsuz etkide bulunmaktadır. Dünyanın pek çok bölgesinin şekillenmesinde buzullar etkili olmuştur. Alpler, Yosemite Vadisi ve Cape Cod gibi bölgelerdeki karakteristik özellikler buzullar yüzünden oluşmuştur. Buzullar bu görevlerini bırakmamış, günümüzde de yer yüzünü şekillendirmeye devam etmektedirler.
Buzullar, hidrolojik ve kayaç döngüsü kapsamında yer yüzündeki temel döngünün bir parçası olmaktadırlar. Hidrolojik döngü temel itibariyle suyun atmosferden yeryüzüne, buradan da yer altı kaynaklarına ve ardından da tekrar atmosfere dönüşmesi şeklinde ifade edilmektedir. Kayaç döngüsü tanımı ise magma kayaçlarının tortul kayaçlara, tortul kayaçların da başkalaşmış kayaçlara dönüşmesini ifade etmektedir.
Buzullar ise hidrolojik döngü içerisinde yağışı yüksek olan bölgelerde, sıcaklığın düşük olduğu yerlerde gerçekleşme olanağı bulduklarında hemen ve doğrudan olacak şekilde denize ulaşılması yerine biz buzulun parçası haline gelebilmektedirler. Buz da bir gün eriyerek denize ulaştığında buzul olarak binlerce yıl kalabilmektedir.
Buzul Nasıl Oluşur?
Buzulların oluşumu temel olarak kardan oluşmaktadır. Kar daimi olarak erime ve donmaya maruz kalmaktadır. Erime ve donma işlemleri de gerçekleşirken azalmakta olan basınç ve hava ise kar yapısında değişikliğe neden olur. Yüzde 20 ila yüzde 30 arasında hava içeren eski kar tanecikleri de yüzde 20’nin altında bir basınca ulaştığında buzul oluşmaktadır. Buzullar binlerce yıldır var olabilirler. Genel yapı olarak sert bir yapıdadırlar. Ancak ısıya karşı haliyle dayanıksız oldukları için ani ısı değişimlerinden çok çabuk etkilenirler.
Buzul Çeşitleri Neler?
Buzul çeşitleri farklı yapılardan oluşmaktadır. Alp tipi buzullar yüksek dağlık bölgelerde bulunurlar. Çok büyük miktarlarda küçük buzulun bir araya gelmesinden meydana gelirler. Bir akarsu görünümü taşırlar. Vadi şeklinde aşındırılmış olan yüzeyde yavaş bir şekilde ilerleme kaydederler. Başlangıç noktasından da itibaren belirli bir noktaya uzanacak kadar buz deresi olarak da görülürler. Genelde çok geniş olmamaktadırlar. Çoğu ise gözlenen vadi buzullarına sahiptir. Uzunlukları kapsamında ise dünyanın farklı bölgelerinde görülebilirler.
Bir diğer buzul tipi ise örtü buzullarıdır. Çok daha büyük boyutlardadırlar. Günümüzde sadece iki tane örtü buzu vardır. Birisi Grönland’da bulunur ve diğeri de Antarktika’da yer alır. Bu örtülerin kalınlıkları 4 kilometreye varabilmektedir. Genelde örtülerden kopan parçalar iceberg olarak adlandırılan küçük adacıkları da oluştururlar. Özellikle günümüz iklim dengesinin sağlanması açısından son derece önemli bir yapıya sahiptirler.
(Haber Merkezi)
