Tarih Boyunca Anadolu Birçok Medeniyete ve İnsan topluluklarına ev sahipliği yapmış Kadim bir coğrafyadır. Anadolu coğrafyası, bereketli topraklarının yanı sıra Kültür, Gelenek Dil, Din, Yaşam biçimleri ve barındırdığı toplumlarla, Medeniyetlerin Beşik Noktası olmuştur. Asya kıtasının en batısında yer olmasından dolayı eski zamanlarda ‘Küçük Asya’ olarak adlandırılmıştır. Anadolu’nun hem arkeolojik hem de tarihi olarak ne denli önemli bir coğrafi bölge olduğunu Arkeolojik kazılar ve kültür araştırmalarında çok bariz bir şekilde görebiliyoruz.
Bolu ve Gerede Bölgesinin Tarihsel Süreç içerisinde durumuna baktığımızda da Kavşak bir konumda olması hasebiyle Birçok Medeniyete, Kültüre ve İnsan Topluluklarına Ev sahipliği yapmıştır. Bu yazımızda Antik çağın, Anadolu’daki Önemli Halklarından biri olan Galatların (Kelt) Gerede Bölgesinde ve Çevresindeki Galat (Kelt) varlığından söz edeceğiz.
İlk Olarak Galat Halkını Hep beraber tanıyalım;
Galatlar dağlık bölgede yaşamış ve aşırı iklim farklılıkları görülen bölgelere uyum sağlayabilmişlerdir. Bu nedenle iri ve sağlam yapılıdırlar. Diodoros onları uzun boylu, beyaz tenli, sarışın, iri, birazda vahşi ve korkunç görünümlü insanlar olarak tarif etmiştir. Dayanıklı vücutları sayesinde Galatlar, MÖ 4. yüzyılda cesur, savaşçı askerler olarak ünlenmiş ve zaman zaman paralı askerlik yapmışlardır. Antik yazar Platon da onlardan savaşçı bir topluluk olarak söz etmiştir. Askeri eğitime ağırlık veren Galatlar, okuma- yazmaya önem vermemişlerdir. Hint-Avrupa kavimlerinden olan Keltler MÖ 1000 dolaylarında Orta ve Batı Avrupa’nın büyük bir bölümünde egemenlik kurdular. MÖ 600 sıralarında Fransa, Britanya, Kuzey İtalya, Belçika, Güney Almanya, Bohemya (Çek Cumhuriyeti) ve İspanya’nın bir bölümü Kelt egemenliğinde bulunuyordu. Keltlere Helenler Keltai ya da Keltoi, Romalılar ise Galli (tekil hali Gallus) derlerdi. (Vikipedia) Romalıların Keltlerle yaptığı savaşlardan sonra Keltleri dağıtmasıyla birlikte, Galatları oluşturan Kelt kavimleri Romalıların baskısıyla Güney ve Doğu Avrupa’ya sürüldüler. Aşiret yapısına dayanan Bir Krallık Anlayışları vardı. Avrupa’da ki siyasi denge ve güç çekişmelerinden kaynaklı olarak Galatlar Aşiretleri ve Boylarında Kitleler halinde Göç hareketleri yaşanmıştır.
Bithynia Bölgesindeki Galat Göçleri ve Hareketleri;
Büyük İskender ve komutanları hayattayken yarım yüzyıl Tuna Nehri boylarında kalan Galatlar, MÖ 280’de İskender’in komutanlarından I. Seleukos’un ölümüyle harekete geçtiler ve Tuna Nehri’nin güneyinde yer alan Balkan ülkelerine üç koldan girdiler. Anadolu’nun zenginliğinden faydalanmak isteyen Galatlar, Bithynia hükümdarı I. Nikomedes ile kurdukları çıkar ilişkileri sonucunda Anadolu’ya kolayca geçmiş ve MÖ 3. yüzyılda Anadolu’da siyasi dengelerin Bithynia Devleti lehine değişip gelişmesine yardımcı olmuşlar.Nikomedes, Bithynia’daki devletini Selevkoslar ve çeşitli Düşmanlarına karşı Galatların desteğiyle kurtarmasının ardından onları Phrygia’ya
Yerleştirmiştir. Memnon metnine ilişkin fragmanlar da Galatların I. Nikomedes’in güvencesinde Phyrgia’ya yerleştiğini doğrulamaktadır. Bu tarihten itibaren Kızılırmak dolaylarını içine alan Kuzey Phrygia Galatia yani Galatların ülkesi olarak bilinmektedir. Galatia adını alan bu bölgedeki köylerde Trokmi, Tektosag ve Tolistobog’lardan oluşan üç kabile halinde yaşamaya başladılar. Tektosaglar Ankara bölgesinde Orta Anadolu’da, Trokmiler doğuda Kızılırmak ötesinde, Tavino (Nefesköy) çevresinde, Tolistoboglar Bithynia sınırı ile Yukarı Phrygia toprakları üstünde, bu günkü Sivrihisar yöresine yerleştiler.
Gerede ve Ankara Çevresindeki Galat Kabilesi Tektosaglar;
Galatların, Tektosag Kolunun Ankara ve Gerede Çevresine Yerleştiğini söyleyebiliriz. Gerede ve Kıbrısçığın Güney Kesimlerini içeren Ankara’nın Çamlıdere, Kızılcahamam Beypazarı Güdül, KahramanKazan ve Nallıhan ilçelerinde Bulunan Galat Kaleleri bize Önemli bilgiler vermektedir.
Bu Kaleler;
*Adaören(Peium Kalesi) Beypazarı
*Beypazarı Tabanoğlu Kalesi
*Kızılcahamam -Çeltikci Kalesi
*Nallıhan Yukarıboğa
*Güdül Güzelçiftlik
Tektosag halkından bahsedecek olursak;
Antik çağın Tarihçisi Strabona göre MÖ 280 yılında Volklar arasındaki cereyan eden, ayrıntıları bilinmeyen çekişmelerin bir sonucu olarak Tektosaglar vatanlarından ayrılmak zorunda kalmışlardır. Başka boylarla birlikte Balkanlara doğru bir göç olmuştur. Yolda iki başka Kelt boyu Tolistoagler ve Trocmianlar da onlara katılmıştır.
Nikomedes I, Pontus’lu Mithridates ve Suriyeli Antiokus I’in anlaşmaları sonucu bu halka günümüz Ankara’sının olduğu bölge verilir. Tektosagların Anadolu’ya göç eden kolundan ayrı olarak bir diğer kolu Tolosa’da (günümüzde Fransa’nın Toulouse)Şehrine yerleşmiştir. Tektosages, keltçe “servet arayanlar” anlamına gelmektedir.
Gerede’nin Galat Kralı Gaizatorix
MÖ 179’da Tektosagların kuzey bölgesi (Gaizatorix, Gerede havzası) Paphlagonia’ya sınırlarına uzanmıştır. Tarihi ve Yabancı Kaynaklara baktığımızda Galatların Gerede civarında bir kralın varlığından söz edebiliriz. Bu kral Keltçe, ‘Gaesati’nin (mızrak taşıyıcıları) efendisi’ anlamına gelen Gaizatorixdir. Galat Krallar listesinde adı vardır. Bölgede M.Ö 180 yılı civarında yaşadığını söyleyebiliriz. Tarihçi Strabona Göre Paphlagonia bölgesinin Batı kısımları yani Gerede havzasında ki bölgeye onun adı verilmiş olabilir. Yabancı kaynaklarda Gaizatorix ülkesini Gerede ile özdeşleştiriyorlar.
Pontus Kralı pharnacesla ile siyasi ilişkiler içerisine girerek Müttefik olmuşlardır. Karma Kelt adına sahip Csignatus askeri komutan ile birlikte hareket ederek,1. Pharnaces’e Bazı savaşlarda yardım etmişlerdir. Pharneces ittifak yaptığı Galat şefleri Kassignatos ve Gaizatoriks ile birlikte Paphlagonia ve Galatya için tehdit oluşturmaya başlamış, ayrıca onları Pergamon topraklarına saldırmaları için kışkırtmıştır. Yapılan savaşlar sonrasında Barış antlaşması imzalansa da pharneces bu ittifakı bozarak Pergamon Kralı ile savaşa tekrar başlamıştır.Bunun üzerine Kral Eumenes Galatya’ya vardığında pharnaces’in komutanı Leokritos geri çekilmişti, fakat orada daha önce kendisine karşı Pharnakes’in saflarında yer almış olan Galat şeflerinden Kassignatos ve Gaizatoriks’le karşılaşmıştır. Bu Galat şefleri taraf değiştirerek Eumenes’in emri altına girmek istemişse de kral bu isteği geri çevirmiştir Tios’un alınması esnasında muhtemelen Galatyalı olan paralı askerlere yapılan muamele, Pharnakes’in güneye doğru yaptığı akınlar ve elde edilen ganimetin bölüşülmesi konusundaki anlaşmazlıklar bu Galat şeflerinin taraf değiştirme nedeni olabilir.
Yukarıda bahsi geçen tarihi Bilgilere baktığımızda Gerede civarında Galat Kralı olduğu söylenen Gaizatorix siyasi ilişkiler ve savaşlar içerisinde olduğunu görebiliyoruz.
Galatların Bolu’da ki Varlığı
Galatların Bolu’da ki Varlığın En büyük Örneği Bolu Merkeze Bağlı Hıdırşeyhler köyünde bulunan Bir Tümülüsdür. Bu Tümülüsten çıkan eserler Galatların Boludaki varlığını doğrulamıştır.
Bolu-Hıdırşıhlar tümülüsündeki lahit içinde, bir Galat yöneticisine ait eserler ele geçmiştir… Lahitte bulunmuş bir çift som altın bileziğin uçları buzağı başlıdır… Gümüş kâselerden biri megara tipinde, fakat enli ağız kenarlıdır. Diğeri radial bitki süslemeli bir phialedir. Bu iki kâsenin camdan yapılmış yakın benzerleri, Samsun’daki mezarda bulunmuştur. Samsun cam kâseleri İÖ 3. yüzyılın ortalarına aittir. Galat soylusunun Mezarından çıkan bileziği 200 civarına tarihler. Samsun buluntuları, Bolu-Hıdırşıhlar buluntularını daha erkene tarihlendirmemizi gerektirmektedir. İşçilikleri nitelikli olan bu eserler, İstanbul Arkeoloji Müzesi’nin Trakya- Bithynia Seksiyonunda sergilenmektedir.”
Sonuç Olarak Baktığımızda Tarihsel Süreç içerisinde Gerede Bölgesi ve civarı birçok Medeniyete ve Kültüre ev sahipliği yapmıştır.Gerede Bölgesi hakkında araştırmalar ne yazık ki yetersizdir. Toplum olarak Tarihi bir bilince sahip olmalıyız Yaşadığımız bölgenin coğrafyası, tarihî, kültürü hakkında bilgi edinerek kültürel Olarak aşımalıyız. Değerlerimize ve Tarihimize sahip çıkmalıyız.
Değerli Okurlarım Selametle Kalın….
Kaynakça
https://de.m.wikisource.org/wiki/RE:Gaizatorix#VII,1
https://referenceworks.brillonline.com/entries/brill-s-new-pauly/gaizatorix-e417680?lang=en
https://en.m.wikipedia.org/wiki/Tectosages
Koçin, S. (2023). Ankara’nın Galat Sakinleri Tektosaglar. ASA Dergisi, 1(1), 75-
105
BORA, Ali. Bithynia Bölgesi Tümülüsleri. Unpublished Doctoral Thesis, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, İstanbul, 2015.
GÜRGEN, İlknur. “GALATLARIN ANADOLU’YA GEÇİŞ SÜRECİ VE BITHYNIA İLE İLİŞKİLERİ.” Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 17.03 (2019): 234-245.
Derks, T., & Roymans, N. (Eds.). (2009). Ethnic constructs in antiquity: the role of power and tradition (Amsterdam
Archaeological Studies, 13). Amsterdam: Amsterdam Univ. Press. https://nbn- resolving.org/urn:nbn:de:0168
https://referenceworks.brillonline.com/entries/brill-s-new-pauly/galatia-e417820?s.num=0&s.rows=50&s.au=%22Strobel%2C+Karl+%28Klagenfurt%29%22
KINACI, Mesut. “I. Pharnakes’ in Pergamon Krallığı’na Karşı Savaşı.” Cedrus 2 (2014): 203-223.
R. Göbl , Typologie und Chronolo…
Spickermann, Wolfgang (Bochum), “Gaizatorix”, içinde: Brill’s New Pauly , Antik Çağ ciltleri düzenleyen: Hubert Cancik ve , Helmuth Schneider, İngilizce Baskı: Christine F. Salazar, Classical Tradition ciltleri düzenleyen: Manfred Landfester, İngilizce Baskı : Francis G. Gentry.
Vikipedia İlgili Maddeler
