Bu yazımızda, destanlara konu olan Sarı Saltuk ve Gerede tekfurunun amansız mücadelesini, Türkmen Beylerinin Bizans tekfurlarıyla çarpışmalarından bahsedeceğiz.
Bölgemiz açısından önemli bir kaynak veri özelliği gösteren destan, Bize Gerede tekfuru hakkında bilgilerde vermektedir.
Eser;
Şehzade Cem Sultan’ın emri ile Ebû’l-Hayr-ı Rûmî tarafından 1473-1480 M. yılları arasında kaleme alınan Saltuk-nâme adlı destanî eserde, Kastamonu Bolu ve Gerede civarının, Türkler tarafından fethine büyük yer ayrılmıştı. 1480 yılında yazılan eser Topkapı Sarayı Müzesi Yazma Eserler Kütüphanesinde muhafaza edilmektedir.[
(Destan 1)
Saltuknâme’deki bilgilere göre Kastamonu Yöresinin Büyük Tekfuru Moni, Türk Beyi Atabey Gazi’nin gücünün arttığını görünce çevre küffâr beylerinden (Bizanslı tekfurlarından) yardım istedi. Bu Tekfurlardan Biride Gerede Tekfuru idi. Moni’nin yardımına ilk olarak bölgedeki tekfurlardan biri olan Derkan (Devrekâni) meliki geldi. Sılta, Şibad, Gerde (Gerede) Ayandon, İnebolu, Cide, Gideros, Cide, Filyos (Çaycuma yöresi) tekfurları geldiler. Moni’nin savaş planı şu şekilde idi: önce Ayandon meliki birkaç bey ile pusuya gidecek, kalan askerler ise Gerede Tekfuru öncülüğünde Türklerin üzerine saldıracaklardı. Buradanda anlaşılacağı üzere Gerede Tekfuru diğer Tekfurlar beyleri arasında Lider pozisyonunu üstlenmişti. Atabey Gazi ordusu, tam zafer kazanmak üzere iken Ayandon melikinin Der suyunda (Devrekâni Çayı) kurduğu pusuya düşerek yenik düştüler ve geri çekildiler. Çok sayıda şehit verildi. Atabey Gazi, üç gün-üç gece sırtını bir dağa vererek mücadeleyi sürdürdü.Daha sonra Cebeliye şehrine sığınan Moni, etraftan yardım istedi. Gerede, Poli (Bolu), Daday, Taşköprü ve Boyabad tekfurları yardıma koştular. İki ordunun karşılaşmasından hemen sonra Ilgaz-ı Rûmî Boyabad tekfurunu esir aldı. Atabey Gazi’nin karşısına çıkan Moni, onun vurduğu korkunç bir mızrak darbesi ile atından düşerek öldürüldü. Atabey Gazi, onun başını keserek askerlerine gösterdi.Moni’nin ordusu dağıldı. Böylece Türk ordusu, doyumsuz ganimet elde etti.
(Destan 2)
İlgaz-ı Rûmî ve Melik Daday’ın Ilgaz Dağı’nda Şehit Edilmesi
Saltuknâme’ye göre Ilgaz-ı Rûmî (Ilgaz Gazi), emrindeki 1000 kişi ile düşman ordusunu takip etti. Onları kendi dağım dediği Ilgaz Dağı’nda kıstırdı. Buradaki muharebede Melik Daday (Daday tekfuru) karşısına çıktı. Onu bir gürz darbesi ile devirdiği sırada bir Bizans askerinin attığı okla yaralanıp geri çekildi. Yanındaki üç kişi ile bir çam ağacının altına geldi. Burada oku çıkardılar. Ilgaz Gazi burada şehit düştü. Yanındakiler onu buraya elbiseleri ve silahıyla gömüp mezarını belirsiz eylediler. Bu acıklı hali uzaktan izleyen Melik Daday gelerek Müslüman olduğunu bildirdi ve İslâm askerinin başına geçerek düşman kuvvetleriyle cenge tutuştu. Gerede tekfuru, indirmiş olduğu bir silah darbesiyle Melik Daday’ı şehit etti. Onu hemen olduğu yerde defnettiler. Ilgaz Gazi ve Melik Daday’ın şehadetini duyan Sarı Saltuk buna çok üzüldü. Onlara duada bulundu.
Buradan da Anlaşılacağı üzere Gerede Tekfurunun Bölgedeki Bizans Tekfurları arasında amansız önemli bir yere sahip olduğu ortaya çıkmaktadır. Bölgedeki Türkmen Beylerin ölümüne sebep olarak Türklerin bölgeye yerleşmesine engel olmaya çalışmıştır.
(Atabey Gazi’nin Taşköprü, Gerede ve Bolu Tekfurlarını Öldürmesi)
Sarı Saltuk ve emrindekiler bilahare Gerde (Gerede) tekfurunun üstüne yürüdüler. Bu general, Atabey Gazi’nin süngüsü ile can verdi. Taşköprü tekfuru da yakalanıp boynu vuruldu. Poli (Bolu) tekfuru da kılıç darbeleri arasında can verdi. Böylece Selçuklu ordusu büyük bir zafer kazanmış oldu. Sarı Saltuk, bütün bu alınan yerleri Atabey Gazi’ye verdi. Sarı Saltuk, Küre taraflarının da ele geçirilmesini sağladıktan sonra İnebolu’dan
Karadeniz’e açıldı
Eserlerde Anlatılanlara Göre Gerede Bizans Tekfuru Diğer şehir tekfurlarına göre iyi bir savaşçıydı. Bilahare Türk ordularını Yörede yıpratma faaliyetlerinden geri durmuyor. Kastamonu’daki Türk – Bizans savaşlarına da katılarak Türk komutanlarını kıskaca almaya çalışıyordu. Kastamonu Büyük Türk Beyi olan Melik Dadayı Öldürmesi Gerede Tekfuruna kini artırmıştır. Büyük bir bela olduğunu gören Kastamonu’nun Türk Beyleri, Gerede Tekfuru üzerine ordu salarak Onu öldürmüşlerdir.
Bölgemizi Türkleştiren Askerlerimizin ve Komutanlarımızın Ruhu Şad, Kabri Nur olsun….
- Vikipedi (Saltukname)
- YAKUPOĞLU, Cevdet. KASTAMONU ADININ ORTAYA ÇIKIŞINI ANLATAN EN ESKİ KAYNAK: SALTUKNÂME.
